عبدالحسین زرین‌کوب؛ ده‌ها سال جدال برای «دو قرن سکوت»
«قلمرو پژوهشى بیشتر ایران‌شناسانى که در سرزمین‌هاى آلمانى‌زبان تربیت شدند و به فعالیت برخاستند، ایران باستان و به‌ویژه زبانشناسى زبان‌هاى ایرانى است. آنچه مربوط به تاریخ، فرهنگ و تمدن ایرانى عصر اسلامى است، بر عهده اسلام‌شناسان است، اما فراگنر، فرهنگ و تمدن ایران و تأثیر آن بر اقوام و فرهنگ‌هاى دیگر را پهنه اصلى تحقیقات خود قرار داد.»
این داوری بریگیت هوفمان، استاد ایرانشناسى دانشگاه بامبرگ آلمان درباره شیوه کار برت فراگنر ایران‌شناس، مدیر پیشین مؤسسه ایرانشناسی آکادمی علوم اتریش و استاد پیشین ایرانشناسی در دانشگاه‌های آلمان و اتریش، است که روز پنجشنبه ۲۵ آذر در ۸۰ سالگی در وین درگذشت.
فراگنر سال‌هایی را در ایران و برخی از کشورهای آسیای مرکزی گذراند و به شدت علاقه‌مند فرهنگ و ادبیات این منطقه بود؛ به طوری که او و همسرش به دلیل همین علاقه، نام دخترشان را «شیرین» گذاشتند.
او همچنین علاوه بر پژوهش‌هایش درباره ایران، به شیوه‌های گوناگون نسبت به اعتلای ایرانشناسی در غرب و کشورهای آلمانی‌زبان اهتمام داشت و در این زمینه تلاش کرد. با این حال، او به ویژه در سال‌های پایانی عمرش برای حفظ ارتباطاتش با ایران مجبور بود با برخی نمایندگان جمهوری اسلامی نیز رابطه داشته باشد و دیدار کند.
برت. گ. فراگنر، روز ۲۷ نوامبر ۱۹۴۱ در اتریش به دنیا آمد و پس از آن که در سال ۱۹۵۹ دیپلم خود را گرفت، در سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۴ به تحصیل شرق‌شناسی در دانشگاه وین پرداخت.
ایرانشناسی، اسلام‌شناسی، مطالعات عربی و ترکی، مردم‌شناسی اجتماعی و مطالعات اسلاوی، از حوزه‌هایی بود که فراگنر در این دوره درباره آنها آموخت.
در سال ۱۹۶۴، (اواسط دهه ۱۳۴۰ خورشیدی) وقتی ۲۳ ساله بود، با بورسیه دولت اتریش، به مدت یک سال برای آموزش زبان فارسی به تهران رفت. او در دانشگاه تهران نزد استادانی چون، ایرج افشار، ذبیح‌الله صفا، جعفر شهیدی و منوچهر ستوده در زمینه زبان فارسی و ایرانشناسی به تحصیل پرداخت.
از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۹ از سوی وزارت آموزش و پرورش اتریش در یک مدرسه فنی تهران مسئول هماهنگی برای آموزش زبان آلمانی شد. یک سال بعد، در ۱۹۷۰ با دفاع از پایان‌نامه‌اش با عنوان «تاریخ شهر همدان در شش سده نخست هجری» از دانشگاه وین مدرک دکترا گرفت. این پایان‌نامه بعداً به صورت کتاب در اتریش به چاپ رسید. از ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۶، در بخش شرق‌شناسی دانشگاه فرایبورگ آلمان مشغول تدریس ایرانشناسی و اسلام‌شناسی شد و همچنین در سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۷ پژوهشگر مؤسسه شرق‌شناسی آلمان در بیروت بود.
در سال ۱۹۷۷ به درجه استادی رسید و رساله دیگری را با عنوان «ادبیات خاطره‌نویسی به مثابه منبعی در خدمت تاریخ نوین ایران» نوشت که سه سال بعد به زبان اصلی و بعداً ترجمه این رساله به زبان فارسی نیز منتشر شد. فراگنر سپس به تدریس ایرانشناسی در دانشگاه‌های اتریش، آلمان و سوئیس ادامه داد و تا سال ۲۰۰۳ کرسی استادی ایرانشناسی را در دانشگاه بامبرگ آلمان عهده‌دار بود. در سال ۲۰۰۳، فرهنگستان علوم اتریش تصمیم گرفت کمیسیون پژوهش‌های ایرانشناسی خود را که فراگنر هم عضو هیئت مدیره آن بود، منحل و به جای آن یک مؤسسه ایرانشناسی تأسیس کند.
این داوری بریگیت هوفمان، استاد ایرانشناسى دانشگاه بامبرگ آلمان درباره شیوه کار برت فراگنر ایران‌شناس، مدیر پیشین مؤسسه ایرانشناسی آکادمی علوم اتریش و استاد پیشین ایرانشناسی در دانشگاه‌های آلمان و اتریش، است که روز پنجشنبه ۲۵ آذر در ۸۰ سالگی در وین درگذشت.
فراگنر سال‌هایی را در ایران و برخی از کشورهای آسیای مرکزی گذراند و به شدت علاقه‌مند فرهنگ و ادبیات این منطقه بود؛ به طوری که او و همسرش به دلیل همین علاقه، نام دخترشان را «شیرین» گذاشتند.
او همچنین علاوه بر پژوهش‌هایش درباره ایران، به شیوه‌های گوناگون نسبت به اعتلای ایرانشناسی در غرب و کشورهای آلمانی‌زبان اهتمام داشت و در این زمینه تلاش کرد. با این حال، او به ویژه در سال‌های پایانی عمرش برای حفظ ارتباطاتش با ایران مجبور بود با برخی نمایندگان جمهوری اسلامی نیز رابطه داشته باشد و دیدار کند.
برت. گ. فراگنر، روز ۲۷ نوامبر ۱۹۴۱ در اتریش به دنیا آمد و پس از آن که در سال ۱۹۵۹ دیپلم خود را گرفت، در سال‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۶۴ به تحصیل شرق‌شناسی در دانشگاه وین پرداخت.
ایرانشناسی، اسلام‌شناسی، مطالعات عربی و ترکی، مردم‌شناسی اجتماعی و مطالعات اسلاوی، از حوزه‌هایی بود که فراگنر در این دوره درباره آنها آموخت.
در سال ۱۹۶۴، (اواسط دهه ۱۳۴۰ خورشیدی) وقتی ۲۳ ساله بود، با بورسیه دولت اتریش، به مدت یک سال برای آموزش زبان فارسی به تهران رفت. او در دانشگاه تهران نزد استادانی چون، ایرج افشار، ذبیح‌الله صفا، جعفر شهیدی و منوچهر ستوده در زمینه زبان فارسی و ایرانشناسی به تحصیل پرداخت.
از سال ۱۹۶۵ تا ۱۹۶۹ از سوی وزارت آموزش و پرورش اتریش در یک مدرسه فنی تهران مسئول هماهنگی برای آموزش زبان آلمانی شد. یک سال بعد، در ۱۹۷۰ با دفاع از پایان‌نامه‌اش با عنوان «تاریخ شهر همدان در شش سده نخست هجری» از دانشگاه وین مدرک دکترا گرفت. این پایان‌نامه بعداً به صورت کتاب در اتریش به چاپ رسید. از ۱۹۷۱ تا ۱۹۷۶، در بخش شرق‌شناسی دانشگاه فرایبورگ آلمان مشغول تدریس ایرانشناسی و اسلام‌شناسی شد و همچنین در سال‌های ۱۹۶۷ تا ۱۹۷۷ پژوهشگر مؤسسه شرق‌شناسی آلمان در بیروت بود.
در سال ۱۹۷۷ به درجه استادی رسید و رساله دیگری را با عنوان «ادبیات خاطره‌نویسی به مثابه منبعی در خدمت تاریخ نوین ایران» نوشت که سه سال بعد به زبان اصلی و بعداً ترجمه این رساله به زبان فارسی نیز منتشر شد. فراگنر سپس به تدریس ایرانشناسی در دانشگاه‌های اتریش، آلمان و سوئیس ادامه داد و تا سال ۲۰۰۳ کرسی استادی ایرانشناسی را در دانشگاه بامبرگ آلمان عهده‌دار بود. در سال ۲۰۰۳، فرهنگستان علوم اتریش تصمیم گرفت کمیسیون پژوهش‌های ایرانشناسی خود را که فراگنر هم عضو هیئت مدیره آن بود، منحل و به جای آن یک مؤسسه ایرانشناسی تأسیس کند.
فراگنر از سال ۲۰۰۳ تا اول ژانویه ۲۰۱۰، یعنی تا زمان بازنشستگی‌اش، ریاست این مؤسسه را برعهده گرفت. او در این سمت، زمینه تحقیقات و انتشار کتاب‌ها و پژوهش‌هایی درباره ایرانشناسی را فراهم کرد. او همچنین از نویسندگان دانشنامهٔ ایرانیکا بود و در سفرهای متعددش به ایران بارها درباره موضوعات مختلف سخنرانی کرد. به عنوان نمونه، در اسفند ۱۳۹۱ در کتابخانه ملی ایران در یک سخنرانی با عنوان «ایرانشناسی جهانی در ۳۰ سال گذشته» گفت: «در روند تحول ایرانشناسی در خارج از ایران به خصوص غرب، با یک سری بحران‌های گوناگون مواجه هستیم.»