زنان زندانی

 در جامعه‌ای که قواعد مردسالار حاکم است و سنت و مذهب با پشتوانه حکومت، قدرت بی‌چون‌وچرا دارند، بی‌شمارند زنانی که محروم از بدیهی‌ترین حقوق فردی و اجتماعی خود پیوسته در معرض آزارهای مبتنی بر جنسیت قرار می‌گیرند. 

در چنین جامعه‌ای آن دسته از زنان ایرانی که در زندان‌های حکومت محبوس‌اند، شرایط وخیم‌تری دارند زیرا طیف وسیعی از آزارها و خشونت‌هاییکه متحمل می‌شوند، به صرف زن بودن آنان است.

اهمال در رسیدگی به پرونده حقوقی زنان زندانی»، «زیر پا گذاشتن حقوق اولیه زنان»، «سوءاستفاده از وضعیت مادران زندانی» «آزارهای کلامی» و «بی‌توجهی به نیازهای بهداشتی و خوراکی زنان زندانی» تنها برخی از مواردی است که آتنا دائمی، کنشگر مدنی، بر اساس مشاهدات و تجربیات خود در بند زنان زندان‌های اوین، قرچک ورامین و لاکان رشت با رادیو زمانه به اشتراک 

گذاشته است نوبت زنان، انتهای صف اهمال در رسیدگی به پرونده حقوقی زنان زندانی، نخستین مساله‌ای است که آتنا دائمی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین اتفاق‌هایی که فراوان مشاهده کردم و حتی خودم هنوز هفت ماه بعد از آزادی با آن درگیرم، عدم رسیدگی به پرونده حقوقی زنان زندانی است. نمی‌خواهم بگویم وضعیت رسیدگی به پرونده مردان، ایده‌آل است اما حتی در همان اندازه هم برای زنان اتفاق نمی‌افتد.»

علاوه بر سیستم قضایی که خود را موظف به پیگیری به موقع پرونده حقوقی زنان نمی‌داند، نگاه قضاوت‌گر جامعه نیز بر زنان زندانی سنگینی می‌کند تا آنجا که ممکن است راه نجات آنان نیز مسدود شود، آتنا دائمی به این موضوع هم اشاره می‌کند و می‌افزاید:

«اگر زنی مرتکب قتل همسر شده باشد آن‌هم در شرایطی که با کسی ارتباط داشته است، نه‌تنها سیستم قضایی به پرونده حقوقی او اهمیتی نمی‌دهد که حتی جامعه و نیکوکاران هم برای نجات این فرد همکاری نمی‌کنند، همین الان که با شما صحبت می‌کنم پیگیر وضعیت چند زن هستیم که مشکل دیه دارند با هرکسی که صحبت می‌کنیم حتی افرادی که خیر هستند، همکاری نمی‌کنند. همین وضعیت در زندان هم وجود داشت، مسئولان زندان به ما می‌گفتند شما نباید پیگیر وضعیت فلان خانم باشید، حقش است که در زندان باشد یا اعدام شود، چون شوهرش را کشته است. درصورتی‌که می‌دانیم درباره مردان این وضعیت وجود ندارد و اگر مردی به دلیل همسر قتل به زندان بیفتد این نگاه قضاوت‌گر درباره او تا این اندازه وجود ندارد.»

نقض آشکار حقوق زنان در زندان آتنا دائمی، کنشگر مدنی

به گفته آتنا دائمی، آنچه در ذهنیت جامعه مردسالار درباره حقوق نابرابر با زنان وجود دارد و در لایه‌لایه اجتماع نیز پیاده می‌شود

 در زندان، شکل پررنگ‌تری نیز پیدا می‌کند؛ زیرا زنان زندانی از حداقل امکاناتی که در زندان مردان وجود دارد، بی‌بهره‌اند. این امکانات مواردی مثل حق تلفن، وسایل بهداشتی و حتی مواد خوراکی را در برمی‌گیرد. او می‌گوید: «به هر طرف که نگاه می‌کنی، نقض حقوق زنان زندانی را می‌بینی؛ مثلا درباره مسائلی مثل تلفن و سیگار، مسئولان زندان می‌دانستند اگر تلفن و سیگار بند مردان را قطع کنند، ممکن است کار به درگیری فیزیکی کشیده شود اما درباره زنان این فرضیه وجود نداشت، برعکس این نگاه بود که این‌ها ضعیف‌اند و نمی‌توانند اعتراض کنند. درباره مسائل دیگر مثل انواع خشونت‌های فیزیکی و کلامی هم این مساله صدق می‌کرد. هرچند که تاکید می‌کنم این سخنان به معنای آن نیست که شرایط مردان در زندان ایده‌آل است چون در حق آنان هم بسیار ظلم می‌شود.»

آزارهای کلامی مبتنی بر جنسیت

زنان زندانی به‌طور پیوسته در معرض انواع خشونت‌ها و آزارهای کلامی مبتنی بر جنسیت قرار دارند. این آزارها از لحظه دستگیری آنان آغاز می‌شود و تا آخرین دقایق آزادی از زندان ادامه می‌یابد. آزارگران نیز طیف وسیعی از مردان و زنان وابسته به نظام سلطه‌اند از پلیس و بازجو گرفته تا قاضی دادگاه و زندانبان، خود را محق می‌دانند که در مقابل زنان از الفاظ رکیک استفاده کنند و این رویه به قول آتنا دائمی به «مساله‌ای روتین» در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است و «تا دل‌تان بخواهد اتفاق می‌افتد».